کالابرگ الکترونیکی در مقابل یارانه نقدی شکست خورد | افزایش قیمت کالاهای اساسی قبل واریز کالابرگ الکترونیکی

کالابرگ الکترونیکی که مانند کوپن در سال های گذشته است، قرار بود جایگزینی به جای یارانه ها باشد. کالابرگ الکترونیکی مانند یارانه به منظور کمک هزینه مالی برای تامین نیاز های ضروری خانوار ها بود. بنابر اخبار، گویا کالابرگ الکترونیکی فقط برای برخی از کالاها و اقلام اساسی قابل استفاده است. دولت هنوز به طور رسمی زمان توزیع کالابرگ الکترونیکی را اعلام نکرده است. به محض انتشار جدیدترین اخبار مربوط به کالابرگ الکترونیکی، خبر موثق را از این منبع خبری بخوانید.

حذف ارز ترجیحی یکی از اقداماتی است که دولت سیزدهم در ابتدای سال جاری انجام داد. برای جبران گرانی‌های ناشی از حذف این ارز نیز دولت در مرحله نخست افزایش یارانه‌های نقدی و پس از آن، تخصیص کالابرگ الکتررونیکی را در نظر گرفته است.

واقعیت آن است که از ابتدا قرار بر آن شد دولت با ارائه یارانه غیر نقدی در قالب بن کارت یا همان کوپن الکترونیکی، حذف ارز دولتی را جبران کند، اما به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم، این تصمیم را با پرداخت یارانه نقدی به تعویق انداخت و گفته شد پس از گذشت یک یا دو مرحله از پرداخت یارانه، کالابرگ جایگزین خواهد شد.

با این وجود، اکنون با گذشت چند ماه از پرداخت یارانه نقدی هنوز هم خبری از کالابرگ نیست و برخی از خبرها نیز حکایت از منتفی شدن این روش حمایتی دولت داشته است.

البته مسئولان وزارت صمت اعلام کرده‌اند که طرح کالابرگ الکترونیکی منتفی نشده و هم‌اکنون به‌صورت آزمایشی در چهار شهرستان گرمسار، آبیک، دماوند و فیروزکوه اجراشده است.

کالابرگ الکترونیکی بهتر است یا یارانه نقدی؟

کوپن از تمهیداتی است که مردم تجربه دریافت آن را دارند. در سال‌های گذشته اقلام اساسی با قیمتی پایین‌تر از نرخ بازار، توسط دولت به مردم تحویل داده می‌شد و در نهایت در سال ۸۷ این یارانه کاغذی حذف و تبدیل به یارانه نقدی شد.

سیستم حمایتی که با عنوان کوپن از آن یاد می‌شود مخالفان و موافقانی دارد. منتقدان سیستم کوپنی معتقدند قطعاً طرحی همانند بازگشت کوپن به بن‌بست خواهد خورد. به عقیده این دسته از کارشناسان بازگشت کوپن برای شرایط امروز کشور، چندان کارشناسانه و صحیح به نظر نمی‌رسد زیرا اگرچه فوایدی را در همان برهه از زمان داشت اما تجربیات نه‌چندان خوشایندی را هم برای مردم به‌جای گذاشته است و در واقع، یارانه نقدی مطمئن‌ترین راه برای حمایت از اقشار مختلف است.

برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به اینکه اکنون زیرساخت لازم برای شناسایی جامعه هدف وجود ندارد، طرح کالابرگ می‌تواند رانت بزرگی ایجاد کند و این طرح نیز یکی دیگر از بی تدبیری‌های داخلی است.

در مقابل، عده‌ای بر این باورند که در شرایط کنونی، اجرای این طرح ناگزیر بوده و با توجه به تورم‌های شدیدی که با آن مواجه هستیم، دولت برای آرام کردن فضای اقتصادی کشور راهکاری به جز ارائه کوپن الکترونیکی ندارد.

البته پیش از اجرای این طرح باید ارزش کمی و کیفی کالاهایی که در نظام توزیع کالابرگ قرار می‌گیرند تعیین شده و با شناسایی دقیق جامعه هدف، از ایجاد رانت جلوگیری شود زیرا در غیر اینصورت اجرای این طرح آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت که مانع از نتایج مثبت آن می‌شود.

زیرساخت‌های کالابرگ فراهم نیست

محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با بیان اینکه با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یک تورم ۵۰ درصدی به کشور تحمیل‌شده است، همه کالاهای اساسی و سایر کالاها گران شده است، بنابراین در زمان حاضر کالابرگ دیگر موضوعیتی ندارد.

به گفته این مسئول همین رقم ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومان که برای یک خانواده چهار نفره حدود یک‌میلیون و پانصد هزار تومان می‌شود و خانواده‌ها روی این رقم حساب کرده‌اند؛ اگر اکنون به‌جای این رقم یارانه نقدی، کالابرگ ارائه شود قطعاً مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.

عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس یادآورمی شود: مجلس در قانون دولت را به دادن کالابرگ اجبار نکرده است بلکه در قانون آمده است که دولت از طریق کالابرگ یا به هر روش دیگر اختلاف قیمت سبد کالاهای اساسی را که در اختیار مردم قرار می‌گیرد، جبران کند.

وی تأکید می‌کند: دولت هم اگر بخواهد به سراغ کالابرگ برود، نه زیرساخت‌هایش فراهم است و نه دیگر آن تأثیرات را دارد.

کالابرگ نسبت به یارانه نقدی ارجح است

اما در برابر مخالفان اجرای طرح کالابرگ عده‌ای دیگر هم موافق اجرای این طرح بوده و بر این دیدگاه هستند که پرداخت یارانه نقدی تورم زا است.

عبدالمجید شیخی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو باخبرنگار ایمنا تصریح می‌کند: پیاده‌سازی طرح توزیع فیش خرید کالای اساسی در دهه ۶۰ یک راهکار خوبی بود که توانست تا حدودی زیاد از اقشار ضعیف حمایت کند و تنظیم بازار را به دنبال خود داشت. به‌طوری‌که عده‌ای با همین حداقل درآمد می‌توانستند معیشت خود را تأمین کنند.

وی اظهار می‌کند: اما در شرایط فعلی شاید به نظر آید که وضعیت ما مثل دهه ۶۰ نباشد ولی این طرح می‌تواند در همین زمان، همراه با حمایت‌های نقدی دولت، برقرار شود.

این کارشناس یادآور می‌شود: همان‌گونه که برخی از کشورهای پیشرفته اروپایی هم به این نتیجه رسیده‌اند با مدیریت تنظیم بازار دولتی اقتصاد را اداره کنند چون شرایط برای آن‌ها هم نابسامان شده است.

شیخی اضافه می‌کند: موضوع قابل‌توجه اینکه آستانه تحمل اروپاییان در برابر سختی‌های معیشتی پایین است اما ایرانیان باتحمل هشت سال سخت و استقامت مردم نشان دادند که آستانه تحمل بالایی برخوردار هستند.

وی تصریح می‌کند: باوجود تورم دورقمی لازم است دولت حمایت‌هایی را از همه اقشار جامعه انجام دهد. حمایت نقدی و غیر نقدی هردو مکمل یکدیگر هستند وباید در کنار یکدیگر باشند. چون این حمایت‌ها قدرت مانور دولت را در تأمین اجتماعی اقشار بالا می‌برد.

این کارشناس در رابطه با اجرای طرح کالابرگ می‌گوید: اجرای کالابرگ راهکار خوبی است. چون دولت می‌تواند درزمان‌هایی که امکان حمایت نقدی از یکسری اقشار وجود ندارد از طریق حمایت کالایی با توزیع کالابرگ آن را تأمین کند.

شیخی در رابطه با حمایت‌های نقدی دولت از برخی اقشار بیان می‌کند: کارمندان و بازنشستگان دولت، با اقداماتی چون افزایش دستمزد از سوی دولت حمایت می‌شوند بهتر است در کنار این حمایت نقدی که از عده‌ای می‌شود، حمایت کالایی هم انجام گیرد و همه اقشار جامعه اعم از حقوق‌بگیر و غیر حقوق‌بگیر از سوی دولت حمایت می‌شوند.

این کارشناس اظهار می‌کند: چه‌بسا این تدبیر، تأثیرات مثبتی را بر کاهش فشار تقاضا و کاهش فاصله قیمت‌های واقعی و غیرواقعی خواهد داشت علاوه بر اینکه افراد به‌طور مستقیم از این طرح بهره‌مند می‌شوند.

وی تصریح می‌کند: همچنین گشایشی خواهد بود در بازار کالاهایی که به‌صورت کالابرگ توزیع می‌شود و برای همه دهک‌ها اثرات تضعیف قیمت کالا را در بازار به دنبال خواهد داشت. به عبارتی تأثیر آن برای همه مردم خواهد بود.

به گفته این کارشناس اگر دولت بین یارانه نقدی و کالا برگ بخواهد گزینه‌ای را انتخاب کند از دیدگاه من کالابرگ قابل‌قبول‌تر است چون این‌چنین حمایت دولتی هدفمندتر به دست اقشار مورد هدف خواهد رسید.

وی ادامه می‌دهد: حال آن افرادی هم که کالابرگ را روش نادرستی می‌دانند خود بر نظریه ارتباط مکانیکی بین حجم نقدینگی و نرخ تورم معتقد هستند. براین اساس وقتی دولت پول بیشتری را توزیع می‌کند تورم بالاتر رفته و به ضرر همگی خواهد بود. اما اگر کالابرگ توزیع شود فشار تورمی را نخواهیم داشت.

این کارشناس خاطرنشان می‌کند: باوجودآنکه از دیدگاه اقتصاد اسلامی نظریه ارتباط بین تورم و نقدینگی مردود است اما بازهم طبق هر دو نظریه حجم نقدینگی مشوق و ابزاری برای افزایش انتظارات تورمی است. که گویای ترجیح کالا برگ نسبت به یارانه نقدی است.