تأثیر تورم و گرانی بر رفتار رانندگی و افزایش تخلفات

افزایش مداوم نرخ تورم در سال‌های اخیر، تنها به سفره خانوارها یا بازار مسکن محدود نمانده است. این پدیده اقتصادی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم رفتار رانندگان در جاده‌ها و خیابان‌های کشور را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است. در حالی که آمار رسمی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تورم سالانه در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۴۵ درصد رسیده، کارشناسان معتقدند این فشار اقتصادی خود را در تغییر الگوی رانندگی روزمره نشان می‌دهد.

رانندگانی که پیش‌تر قانون‌مدارتر بودند، امروز برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه، بیشتر در معرض تخلفات ریز و درشت قرار گرفته‌اند. سبقت‌های غیرمجاز، عبور از خطوط ویژه و حتی بی‌توجهی به مقررات پارک، همه و همه جلوه‌های رفتاری هستند که ریشه در مشکلات اقتصادی پیدا کرده‌اند. نادیده گرفتن این پیوند بین تورم و رانندگی، باعث می‌شود بخش مهمی از علل افزایش تصادفات جاده‌ای کشور کمتر دیده شود.

فشار اقتصادی و افزایش تخلفات روزمره رانندگان

افزایش مداوم نرخ تورم در کشور تنها بر سبد معیشت خانوارها اثر نگذاشته، بلکه رفتار رانندگان را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است. بررسی‌های پلیس راهور نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از تخلفات ترافیکی سال گذشته مربوط به موارد روزمره و ساده‌ای مانند عبور از چراغ قرمز، توقف در محل‌های غیرمجاز و حرکت در خطوط ویژه بوده است.

کارشناسان علت بخشی از این افزایش را فشار اقتصادی می‌دانند. آنها معتقدند رانندگانی که با مشکلات معیشتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، برای صرفه‌جویی در زمان یا هزینه‌های جانبی، قانون را دور می‌زنند. در همین رابطه، خبرگزاری مهر در گزارشی اعلام کرده بود که در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۰ درصد تخلفات ثبت‌شده در کشور، به همین دسته از تخلفات پرتکرار اختصاص داشته است. در کنار این وضعیت، پرداخت بخشی از خلافی خودرو و تسویه آن به صورت اقساطی، راهکاری است که پلیس راهور برای رانندگانی که جریمه‌های معوقه زیادی دارند، فراهم کرده است. این راهکار می‌تواند فشار مالی مقطعی را کاهش دهد، اما واقعیت این است که ریشه اصلی مشکل، یعنی تأثیر تورم بر رفتار رانندگی، همچنان باقی خواهد ماند.

این آمار نشان می‌دهد پیامدهای تورم تنها محدود به شاخص‌های اقتصادی نیست و می‌تواند بر فرهنگ رانندگی و میزان انضباط اجتماعی نیز اثرگذار باشد.

گران‌شدن سوخت و قطعات؛ چرا خودروها ناایمن‌تر شدند؟

بر اساس داده‌های منتشرشده در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۲، افزایش قیمت سوخت و هزینه‌های جانبی سفر، تأثیر مستقیم بر نوع و میزان تخلفات رانندگی در کشور گذاشته است. در این گزارش آمده است که پس از اصلاح نرخ بنزین، موارد تخلفاتی نظیر «عبور غیرمجاز از مسیرهای عوارضی» و «استفاده از پلاک‌های مخدوش برای فرار از جریمه» با رشد محسوسی همراه بوده است.

در کنار این موضوع، گرانی قطعات یدکی و خدمات تعمیرگاهی نیز باعث شده بسیاری از رانندگان نگهداری خودروهای خود را به تعویق بیندازند. کارشناسان حوزه حمل‌ونقل هشدار می‌دهند که افزایش قیمت لوازم مصرفی مانند لاستیک یا لنت ترمز، ناایمنی خودروها را بیشتر کرده و احتمال بروز حوادث ترافیکی را بالا برده است.

این ترکیب فشارهای اقتصادی، تصویری روشن از تأثیر تورم بر کیفیت رانندگی ارائه می‌دهد: جاده‌هایی که نه‌تنها پرترافیک‌تر، بلکه پرخطرتر نیز شده‌اند.

پیامدهای اجتماعی؛ از رانندگی تهاجمی تا افزایش تصادفات

تأثیر تورم تنها در سطح معیشت یا هزینه‌های خودرو باقی نمی‌ماند. فشار روانی ناشی از شرایط اقتصادی به شکل‌های گوناگون در رفتار رانندگان نمود پیدا می‌کند. این تغییرات رفتاری، نه‌تنها چهره خیابان‌ها را عوض کرده، بلکه به افزایش آمار تصادفات نیز منجر شده است. مهم‌ترین پیامدهای اجتماعی این شرایط عبارت‌اند از:

• افزایش رانندگی تهاجمی

  فشار معیشتی باعث می‌شود بسیاری از رانندگان با عجله و بی‌حوصلگی پشت فرمان بنشینند. نتیجه‌اش سبقت‌های پرخطر و ترمزهای ناگهانی است.

• رشد رفتارهای پرخاشگرانه در ترافیک

  استرس ناشی از گرانی، در ترافیک خودش را به شکل عصبانیت و نزاع‌های خیابانی نشان می‌دهد. این رفتارها نه‌تنها نظم ترافیک را بر هم می‌زند بلکه امنیت جاده‌ها را هم تهدید می‌کند.

• افزایش احتمال تصادفات

  ترکیب خستگی روحی و فشار اقتصادی، تمرکز رانندگان را کاهش داده و میزان تصادفات ناشی از خطاهای انسانی را بالا برده است.

• اثر اجتماعی گسترده‌تر

  خیابان‌ها به نوعی بازتاب شرایط اقتصادی هستند. وقتی فشار تورمی بالا می‌رود، نمود آن در فضای عمومی شهرها و حتی در سطح روابط اجتماعی رانندگان قابل مشاهده است.

جمع‌بندی

تورم فقط قیمت نان و مسکن را بالا نبرده؛ امروز در آینه‌ی خیابان‌ها هم خودش را نشان می‌دهد. وقتی یک راننده به‌دلیل گرانی لنت ترمز، تعمیر خودرو را عقب می‌اندازد یا از شدت فشار معیشتی پشت چراغ قرمز پرخاش می‌کند، یعنی اقتصاد مستقیم با جان انسان‌ها بازی می‌کند. آمار تصادفات ناشی از خطای انسانی در سال گذشته، هشداری است که نمی‌توان نادیده گرفت. بسیاری از کارشناسان می‌پرسند آیا واقعاً افزایش جریمه‌ها می‌تواند نرخ تصادفات را در ایران کاهش دهد؟ اگر روند فعلی ادامه یابد، هر درصد افزایش تورم می‌تواند به معنای جان‌های بیشتری باشد که در جاده‌ها از دست می‌روند.